- اسپارتینا چیست؟ اسپارتینا نام تجاری داروی تیرزپاتاید است که بهصورت قلم تزریقی یک بار در هفته تجویز میشود. این دارو با تقلید همزمان دو هورمون رودهای GIP و GLP‑1 باعث کاهش اشتها، کند شدن سرعت تخلیه معده و افزایش ترشح انسولین تنها در مواقعی که قند خون بالاست، میشود.
- اسپارتینا برای چه کسانی مناسب است؟ بزرگسالان مبتلا به دیابت نوع 2 یا افرادی که BMI برابر با بیشتر از ۳۰ یا BMI برابر یا بیشتر از ۲۷ همراه با مشکلاتی مانند دیابت نوع ۲، فشارخون بالا، سابقه حمله قلبی و سکته مغزی یا کبد چرب دارند، میتوانند زیر نظر پزشک از اسپارتینا برای کنترل قند خون و کاهش وزن استفاده کنند.
- چقدر لاغر میکند؟ در کارآزماییهای بالینی، بیماران با مصرف هفتگی تیرزپاتاید طی ۷۲ هفته ۱۵٪ تا ۲۱٪ از وزن اولیه خود را از دست دادند؛ بیش از نیمی از افراد حداقل 20% کاهش وزن داشتند و حدود 1 نفر از هر 5 نفر کاهش وزن حداقل 30% را تجربه کردند. این میزان از داروهای قبلی مانند اوزمپیک (سماگلوتاید) و ساکسندا (لیراگلوتاید) بیشتر است.
- عوارض شایع چیست؟ بیشتر عوارض اسپارتینا مربوط به دستگاه گوارش مانند تهوع، دلپیچه، اسهال یا یبوست است. این عوارض معمولاً خفیف و موقتی هستند و با رعایت رژیم غذایی کمچرب، مصرف غذاهای زودهضم، کاهش حجم و افزایش تعداد وعدههای غذایی و نوشیدن آب کافی کمتر میشوند.
- هشدارها و ممنوعیتها: افراد دارای سابقه شخصی یا خانوادگی سرطان مدولاری تیروئید یا ابتلا به MEN 2 نباید اسپارتینا مصرف کنند. این دارو در بارداری ممنوع است، در دوران شیردهی باید پزشک در مورد قطع شیردهی یا توقف شروع دارو تصمیم بگیرد و برای افراد کمتر از ۱۸ سال یا مبتلایان به دیابت نوع ۱ (برای کنترل قند خون) توصیه نمیشود.
آنچه در این مقاله خواهید خواند:
- قلم لاغری اسپارتینا چیست و چه ترکیبی دارد؟
- چه کسانی کاندید مصرف اسپارتینا هستند؟
- موارد منع مصرف اسپارتینا و احتیاطهای کلیدی پیش از شروع مصرف
- اسپارتینا چگونه اثر میکند؟
- دوز و نحوه تزریق قلم اسپارتینا
- قواعد فراموشی دوز و نگهداری قلم اسپارتینا
- آیا آمپول اسپارتینا برای لاغری موثر است؟
- عوارض شایع و هشدارهای مهم اسپارتینا
- تداخلات دارویی مهم اسپارتینا
- قیمت اسپارتینا و نحوه تهیه مطمئن آن
- مقایسه تیرزپاتاید با لیراگلوتاید و سماگلوتاید
- چک لیست قبل از شروع درمان با اسپارتینا
- باورهای نادرست رایج در مورد اسپارتینا
- سوالات پرتکرار اسپارتینا
زمان تقریبی مطالعه: 15 دقیقه
قلم لاغری اسپارتینا چیست و چه ترکیبی دارد؟
اسپارتینا نام تجاری داروی تیرزپاتاید است تیرزپاتاید در برخی کشورها با نامهای تجاری مونجارو و زپباند تولید میشود. این دارو بهشکل قلم تزریقی عرضه میشود تا مصرف آن برای بیمار سادهتر باشد. ماده مؤثره اسپارتینا، نوعی ترکیب پروتئینی است که با تقلید از هورمونهای طبیعی GLP‑1 و GIP به تنظیم اشتها و قند خون کمک میکند.
مطالعات بالینی نشان دادهاند تیرزپاتاید نسبت به داروهای قدیمیتر مانند ویکتوزا و اوزمپیک، کاهش وزن بیشتری ایجاد میکند. در یک کارآزمایی بالینی، افرادی که ۱۰ میلیگرم تیرزپاتاید دریافت کردند، پس از ۷۲ هفته 19/5% و کسانی که ۱۵ میلیگرم دریافت کردند 20/9% از وزن خود را کاهش دادند، درحالیکه گروه دارونما فقط 3/1٪ کاهش وزن داشتند.
همچنین در بیش از نیمی از افراد تحت درمان با دوزهای بیشتر، 20% یا بیشتر از وزن اولیهشان کاسته شد. این نتایج در مقایسه با داروهایی مانند اوزمپیک (کاهش ۱۰–٪۱۵) و ساکسندا (۵–٪۱۰) قابل توجه است. در کارآزمایی بالینی دیگری، حدود 1 نفر از هر 5 نفر کاهش وزن حداقل 30% را تجربه کردند. بنابراین، اگر با رژیم و ورزش به وزن دلخواه نمیرسید، اسپارتینا بهعنوان ابزار کمکی قدرتمند میتواند نتایج بهتری برای شما به ارمغان بیاورد.
چه کسانی کاندید مصرف اسپارتینا هستند؟
اسپارتینا برای بزرگسالانی که یکی از شرایط زیر را دارند، تجویز میشود:
- افراد مبتلا به چاقی با BMI ≥ 30
- اضافهوزن: BMI ≥ 27 همراه با حداقل یک مشکل مرتبط با وزن مانند پیشدیابت، دیابت نوع ۲، فشارخون بالا، اختلال چربی خون، سابقه حمله قلبی، سکته مغزی، مشکلات عروق خونی و کبد چرب.
- افراد مبتلا به دیابت نوع ۲.
- آپنه انسدادی حین خواب متوسط تا شدید درافراد دچار چاقی
اگر شاخص توده بدنیتان کمتر از ۲۷ باشد و مشکل پزشکی جدی ندارید، این دارو برای شما مناسب نیست. همچنین افرادی که صرفاً چند کیلو اضافهوزن دارند، بهتر است روی اصلاح رژیم غذایی و ورزش تمرکز کنند.
موارد منع مصرف اسپارتینا و احتیاطهای کلیدی پیش از شروع مصرف
اسپارتینا برای همه مناسب نیست و باید پیش از شروع با پزشک مشورت کنید. موارد زیر منع مصرف محسوب میشوند یا احتیاط ویژه لازم دارند:
- سابقه شخصی یا خانوادگی نوعی سرطان تیروئید (سرطان مدولاری تیروئید: MTC) یا ابتلا به سندرم MEN 2: داروهای این خانواده در برخی از حیوانات خطر بروز تومورهای تیروئید را افزایش دادهاند؛ بنابراین، افراد دارای سابقه سرطان مدولاری تیروئید نباید اسپارتینا مصرف کنند.
- بارداری و شیردهی: اثرات تیرزپاتاید بر جنین یا نوزاد مشخص نیست؛ خانمهای باردار و کسانی که قصد بارداری دارند، باید از مصرف آن خودداری کنند. در دوران شیردهی، پزشک باید درمورد قطع شیردهی یا به تعویق انداختن شروع مصرف دارو تصمیمگیری کند.
- پانکراتیت یا مشکلات شدید گوارشی: افرادی که سابقه التهاب پانکراس (لوزالمعده)، سنگ صفرا یا گاستروپارزی شدید دارند، باید با احتیاط ویژه مصرف کنند.
- سن کمتر از ۱۸ سال: ایمنی اسپارتینا برای کودکان و نوجوانان بررسی نشده است و استفاده از آن در این گروه سنی هنوز توصیه نمیشود.
- دیابت نوع 1: از اسپارتینا نمیتوان بعنوان جایگزین انسولین، برای کنترل قند خون در دیابت نوع ۱ استفاده کرد.
اسپارتینا چگونه اثر میکند؟
- تنظیم اشتها و حس سیری؛ کندشدن سرعت تخلیه معده
پس از صرف غذا، بدن شما هورمونهایی بهنام GLP‑1 و GIP ترشح میکند که حس سیری را تقویت و ترشح انسولین را تنظیم میکنند. اسپارتینا با تقلید از این دو هورمون باعث میشود مغز سریعتر پیام سیری دریافت کند و معده آهستهتر تخلیه شود. نتیجه این است که افراد دیرتر احساس گرسنگی میکنند و پرخوری کاهش مییابد. این دارو همچنین تمایل به مصرف غذاهای پرکالری و پرچرب را کاهش میدهد. بسیاری از افراد میگویند که ولع غذای شیرین یا فستفود در آنها بعد از شروع درمان کمتر شده است.
- افزایش ترشح انسولین وابسته به گلوکز و کاهش گلوکاگون
اسپارتینا علاوهبر تأثیر بر اشتها، وقتی قند خون بالا باشد، ترشح انسولین از لوزالمعده را افزایش و ترشح گلوکاگون را کاهش میدهد. گلوکاگون هورمونی است که قند خون را بالا میبرد. کاهش آن در کنار افزایش انسولین، باعث کنترل بهتر قند خون پس از صرف غذا میشود. نکته مثبت آن است که این اثر به سطح قند خون وابسته است؛ اگر قند طبیعی باشد، اسپارتینا انسولین اضافی ترشح نمیکند؛ به همین دلیل خطر افت شدید قند خون (هیپوگلیسمی) کمتر است، مگر اینکه همزمان داروهای دیگری مانند انسولین یا داروهای دسته سولفونیلاوره (مانند گلیبنکلامید یا گلیکلازید) مصرف کنید.
- تفاوت مکانیسم اسپارتینا با «آمپولهای لاغری» دیگر
بیشتر داروهای لاغری نسل قبل، مانند ویکتوزا/ساکسندا/ملیتاید/ماسیزا (لیراگلوتاید) و اوزمپیک/وگووی (سماگلوتاید)، فقط گیرنده GLP‑1 را فعال میکردند (البته ویکتوزا، ملیتاید و اوزمپیک تنها برای درمان دیابت نوع 2 مورد استفاده قرار میگیرند). اسپارتینا اولین داروی تأییدشدهای است که گیرندههای GIP و GLP‑1 را همزمان تحریک میکند. این «اثر دوگانه» باعث کاهش وزن بیشتری میشود و قند خون نیز بهتر کنترل میشود. به همین دلیل بسیاری از متخصصان معتقدند که اسپارتینا نسل جدیدتری از داروهای ضدچاقی است و نتایج آن از داروهای تکاثر فراتر میرود.
دوز و نحوه تزریق قلم اسپارتینا
- دوز شروع و افزایش مرحلهای
پزشک معمولاً درمان با اسپارتینا را با دوز کم آغاز میکند و هر چهار هفته آن را بهطور تدریجی افزایش میدهد تا بدن عادت کند و عوارض گوارشی کاهش یابد. مقدار دقیق دوز به وزن، قند خون و تحمل فرد بستگی دارد و نباید خودسرانه تغییر داده شود. برای مثال، در کارآزماییها دوزهای ۵، ۱۰ و ۱۵ میلیگرم استفاده شدهاند؛ اما پزشک برای کاهش عوارض، ابتدا با دوز 2/5 میلیگرم شروع میکند و بهتدریج آن را افزایش میدهد. مهمترین نکته این است که تنظیم و تغییر دوز باید تحت نظر پزشک و براساس پاسخ بدن شما باشد.
- راهنمای عملی تزریق زیرجلدی و نواحی مجاز
- انتخاب قلم: هر قلم اسپارتینا برای مصرف یک نفر است.
- محل تزریق: تزریق باید به صورت زیر پوستی انجام شود؛ بهترین نقاط عبارتاند از: شکم حداقل ۵ سانتیمتر دورتر از ناف، سطح جلویی رانها (از 5 سانتیمتر پایینتر از کشاله ران تا 5 سانتیمتر بالاتر از زانو) و یکسوم میانی بخش پشتی و خارجی بازو. محل تزریق را هر هفته عوض کنید تا پوست تحریک نشود. اگر خودتان تزریق میکنید، شکم یا ران راحتتر است؛ تزریق در بازو بهتر است توسط فرد دیگری انجام شود.
- روش کار: قلم را از یخچال بیرون بیاورید و اجازه دهید به دمای اتاق برسد. درپوش قلم را بردارید و سوزن جدید را نصب کنید. در اولین استفاده از هر قلم، طبق بروشور دارو مرحله بررسی جریان قلم را انجام دهید تا از کارکرد سوزن و قلم مطمئن شوید. سپس پیچ تنظیمکننده درجه را بهمیزان مورد نیاز برای دریافت دوز تجویزشده توسط پزشک بچرخانید. محل تزریق را با پنبه الکلی تمیز و با یک دست پوست را کمی جمع کنید؛ قلم را عمود بر پوست وارد کنید و دکمه تزریق را به طور کامل تا انتها فشار دهید تا دارو تزریق شود. 10 ثانیه صبر کنید و سپس سوزن را خارج کنید.
- درپوش خارجی را با احتیاط روی سوزن قرار دهید، در خلاف جهت عقربههای ساعت بچرخانید تا از جای خود خارج شود و آن را دور بیندازید؛ سرپوش محافظ را روی قلم قرار دهید و قلم را برای استفادههای بعدی در بستهبندی خود در یخچال نگهداری کنید.
- نکته: دارو را میتوان در هر ساعتی از روز و مستقل از وعده غذایی تزریق کرد. بااینحال بهتر است هر هفته زمان ثابتی انتخاب کنید تا دوزها فراموش نشود.
قواعد فراموشی دوز و نگهداری قلم اسپارتینا
- فراموشی تزریق: اگر دوز هفتگی خود را فراموش کردید، تا زمانی که حداکثر چهار روز از موعد آن گذشته باشد، میتوانید به محض یادآوری، تزریق کنید. اگر بیش از چهار روز گذشته است، آن دوز را رها کنید و تزریق بعدی را طبق برنامه معمول انجام دهید. هرگز دو دوز را در فاصله کمتر از سه روز تزریق نکنید.
- نگهداری دارو: قلمهای اسپارتینا باید در یخچال (۲ تا ۸ درجه سانتیگراد) نگهداری شوند. یخزدگی یا گرمای زیاد ممکن است دارو را خراب کند؛ بنابراین، قلم را در فریزر قرار ندهید. همچنین آن را در معرض نور مستقیم خورشید یا حرارت نگه ندارید. قلم استفادهنشده را تا زمان تزریق در جعبه اصلی بگذارید. اگر نیاز است دارو را همراه ببرید، از کیف مخصوص با بسته یخ استفاده کنید.
آیا آمپول اسپارتینا برای لاغری موثر است؟
- کاهش وزن و بازه زمانی مشاهده اثر
در کارآزماییهای بزرگ جهانی، تیرزپاتاید نشان داده است که میتواند کاهش وزنی معادل جراحیهای لاغری ایجاد کند. در یک مطالعه، میانگین کاهش وزن افراد پس از حدود ۷۲ هفته درمان بین 15% تا 21% بوده است. البته کاهش وزن به دوز دارو، پایبندی بیمار و وضعیت سلامتی بستگی دارد. بسیاری از افراد طی ماههای نخست، کاهش وزن چشمگیری تجربه میکنند، اما حداکثر اثر معمولاً پس از یک سال مشاهده میشود.
- عوامل مؤثر بر نتیجه (رژیم، فعالیت بدنی، پایبندی به درمان)
- رژیم غذایی سالم: اسپارتینا اشتها را کم میکند، اما اگر همچنان غذاهای پرکالری و چرب بخورید، روند کاهش وزن کند خواهد شد. رژیم غذایی متعادل شامل سبزیجات، میوهها، پروتئینهای کمچرب و غلات کامل بهترین همراه برای این دارو است.
- ورزش منظم: فعالیتهای هوازی (مثل پیادهروی تند یا دوچرخهسواری) و تمرینات مقاومتی (برای حفظ عضلات) به تسریع کاهش وزن کمک میکنند. پیادهروی روزانه حداقل ۳۰ دقیقه و دو جلسه تمرین قدرتی در هفته توصیه میشود.
- پایبندی به درمان: تزریق هفتگی باید بهطور منظم انجام شود و برنامه افزایش دوز طبق نظر پزشک رعایت شود. مراجعه دورهای برای بررسی وزن و معاینههای دیگر نیز لازم است.
- چه کسانی پاسخ بهتری میگیرند؟
افرادی که BMI خیلی زیاد (مثلاً بیشتر از 35) دارند یا با داروهای قبلی و رژیم و ورزش نتوانستهاند وزن کم کنند، اغلب به اسپارتینا پاسخ خوبی میدهند. همچنین بیمارانی که همزمان دیابت نوع ۲ دارند، ممکن است بهبود چشمگیری در کنترل قند خون مشاهده کنند؛ در آزمایشها، HbA1c بهطور متوسط تا 2/58 درصد کاهش یافت. از سوی دیگر، کسانی که بهتازگی وزن اضافه کردهاند یا چاقی آنها با اختلالات هورمونی خاصی مرتبط است، ممکن است به درمان دارویی پاسخ کمتری بدهند و نیاز به بررسیهای بیشتر داشته باشند. در نهایت پزشک بهترین فرد برای تشخیص این موضوع است.
عوارض شایع و هشدارهای مهم اسپارتینا
افرادی که BMI خیلی زیاد (مثلاً بیشتر از 35) دارند یا با داروهای قبلی و رژیم و ورزش نتوانستهاند وزن کم کنند، اغلب به اسپارتینا پاسخ خوبی میدهند. همچنین بیمارانی که همزمان دیابت نوع ۲ دارند، ممکن است بهبود چشمگیری در کنترل قند خون مشاهده کنند؛ در آزمایشها، HbA1c بهطور متوسط تا 2/58 درصد کاهش یافت. از سوی دیگر، کسانی که بهتازگی وزن اضافه کردهاند یا چاقی آنها با اختلالات هورمونی خاصی مرتبط است، ممکن است به درمان دارویی پاسخ کمتری بدهند و نیاز به بررسیهای بیشتر داشته باشند. در نهایت پزشک بهترین فرد برای تشخیص این موضوع است.
- عوارض گوارشی و راهکارهای مدیریت
شایعترین عوارض اسپارتینا مربوط به دستگاه گوارش است.
- تهوع و دلبههمخوردگی بیشترین شکایات هستند؛ بهویژه در هفتههای اول. خوردن وعدههای کمحجم و کمچرب، نوشیدن آب کافی و استراحت بعد از تزریق کمککننده خواهد بود.
- اسهال یا یبوست: برخی بیماران اسهال خفیف یا یبوست را تجربه میکنند. مصرف فیبر، میوه، سبزیجات و مایعات فراوان میتواند علائم را کاهش دهد. اگر یبوست شدید یا طولانی شد، از پزشک راهنمایی بگیرید.
- کاهش اشتها و تغییر ذائقه معمولاً علامت مثبتی است؛ اما گاهی سبب میشود بعضی افراد مواد مغذی کافی دریافت نکنند. داشتن برنامه غذایی متعادل با مشورت متخصص تغذیه توصیه میشود.
این عوارض غالباً پس از چند هفته کاهش مییابند. اگر عوارض شدید بود، پزشک میتواند دوز را کاهش دهد یا داروهای کمکی تجویز کند.
- پانکراتیت، صفرا و کلیه: علائم هشدار و زمان مراجعه
موارد نادری از التهاب لوزالمعده (پانکراتیت) و مشکلات صفراوی در مصرفکنندگان داروهای اینکرتینی گزارش شده است. نشانههای پانکراتیت شامل درد شدید و مداوم در قسمت بالای شکم است که گاهی به پشت تیر میکشد و همراه با تهوع یا استفراغ است. اگر چنین علائمی داشتید، فوراً مصرف دارو را متوقف کنید و به مرکز درمانی مراجعه کنید.
همچنین به هرگونه علائم غیرعادی مانند زردی پوست و چشم (نشانه مشکلات کبدی یا صفراوی) توجه کنید. افراد با سابقه سنگ صفرا باید قبل از شروع درمان با پزشک مشورت کنند.
اسپارتینا همچنین ممکن است بهصورت ناشایع باعث آسیب کلیوی شود. بنابراین، اگر سابقه بیماری کلیه دارید یا دچار عوارض گوارشی شدید شدهاید، باید مایعات فراوان مصرف کنید و پزشک باید عملکرد کلیه را بهطور منظم کنترل کند.
- هشدار تیروئید و محدودیت سن، بارداری و شیردهی
در برخی از مطالعات حیوانی، آگونیستهای GLP‑1/GIP خطر بروز نوع خاصی از سرطان تیروئید را افزایش دادهاند؛ هرچند این خطر در انسان اثبات نشده است. به همین دلیل، اسپارتینا برای افراد دارای سابقه MTC یا افراد مبتلا به MEN 2 ممنوع است.
همچنین مصرف این دارو در بارداری مجاز نیست و خانمهایی که در سن باروری هستند، باید در زمان درمان از روشهای پیشگیری مطمئن استفاده کنند. درصورتی که در دوران شیردهی قرار دارید، پزشک باید تصمیم بگیرد که شیردهی را قطع کنید یا مصرف اسپارتینا را به تعویق بیندازید.همچنین مصرف این دارو هنوز در افراد کمتر از ۱۸ سال تایید نشده است و توصیه نمیشود.
تداخلات دارویی مهم اسپارتینا
- انسولین و سولفونیلاورهها: پیشگیری از افت قند خون
اگر همزمان با اسپارتینا، انسولین یا داروهای گروه سولفونیلاوره (مانند گلیبنکلامید یا گلیکلازید) مصرف میکنید، احتمال افت قند خون افزایش مییابد. پزشک معمولاً دوز انسولین یا قرصهای شما را کاهش میدهد و توصیه میکند قند خون را بیشتر کنترل کنید. علائم هیپوگلیسمی (تعریق سرد، لرزش، ضعف یا گیجی) را بشناسید و درصورت بروز، فوراً طبق دستور پزشک خوراکی شیرین بخورید و پزشک را مطلع کنید.
- داروهای خوراکی با جذب حساس و زمانبندی مصرف
اسپارتینا سرعت تخلیه معده را کاهش میدهد؛ بنابراین، ممکن است جذب برخی داروهای خوراکی را تحتتأثیر قرار دهد. این شامل داروهای ضدبارداری خوراکی و داروهایی با پنجره درمانی باریک مانند وارفارین است.
برای اطمینان اقدامات زیر را انجام دهید:
- داروهای مهم را در زمان مشخص و ثابت مصرف کنید.
- اگر پس از تزریق اسپارتینا دچار اسهال یا استفراغ شدید و قرص ضدبارداری را دفع کردید، از روشهای دیگری برای جلوگیری استفاده کنید یا با پزشک مشورت کنید.
- پیشگیری از بارداری: نکات مربوط به روشهای خوراکی
زنان در سن باروری که اسپارتینا مصرف میکنند، باید بدانند که بهدلیل کند شدن سرعت تخلیه معده، ممکن است اثر قرصهای ضدبارداری خوراکی کاهش یابد. توصیه میشود در ۴ هفته اول درمان و پس از هر بار افزایش دوز، از روشهای غیرخوراکی یا دوگانه (مثلاً قرص + کاندوم) استفاده کنید تا خطر بارداری ناخواسته کم شود. اگر قصد بارداری دارید، حتماً پیش از اقدام، با پزشک صحبت کنید تا زمان قطع دارو تعیین شود.
قیمت اسپارتینا و نحوه تهیه مطمئن آن
- قیمت آمپول اسپارتینا
اسپارتینا در ایران به عنوان محصول داخلی عرضه میشود، اما نسبتاً داروی گرانقیمتی محسوب میشود. قیمت این دارو نسبت به نمونه وارداتی آن (مونجارو یا زپباند) بسیار کمتر است؛ هزینه دقیق به دوز دارو، تعداد قلم در ماه و سیاستهای عرضه بستگی دارد. در شرایط فعلی، بیمهها معمولاً هزینه اسپارتینا را پوشش نمیدهند؛ بنابراین با توجه به طولانی مدت بودن دوره درمان، پیش از شروع بهتر است این مورد را در نظر بگیرید.
- از کجا بخریم؟ داروخانه مجاز و اصالتسنجی
اسپارتینا یک داروی نسخهای است و فقط از طریق داروخانههای معتبر مانند داروخانه مرکزی جمالزاده و با نسخه پزشک به صورت مراجعه حضوری قابل تهیه است. لطفاً موارد زیر را رعایت کنید:
- نسخه پزشک: بدون نسخه، داروخانهها مجاز به عرضه نیستند و خرید از بازار آزاد یا اینترنت خطر دریافت قلمهای تقلبی یا خراب را افزایش میدهد.
- نحوه حمل: پس از خرید، قلمها را سریعاً به یخچال منزل منتقل کنید. در مسافرت، از کیف یخ استفاده کنید. اگر قلم مدت طولانی در گرمای زیاد بماند، ممکن است آسیب ببیند.
مقایسه تیرزپاتاید با لیراگلوتاید و سماگلوتاید
- شباهتها و تفاوتهای مکانیسم اثر
- دوزبندی، فواصل تزریق و تجربه بیمار
از دیدگاه تجربه بیمار، تفاوت اصلی بین این داروها در فواصل تزریق و مدت درمان نیست؛ سماگلوتاید و تیرزپاتاید هفتهای یک بار تزریق میشوند. اما قدرت اثر و عوارض آنها متفاوت است. لیراگلوتاید که نسل قدیمیتر این داروهاست، نیاز به تزریق روزانه دارد و کاهش وزن ناشی از آن حدود 5-10% است. تیرزپاتاید و سماگلوتاید هر دو، یک بار در هفته تزریق میشوند؛ بااینحال تیرزپاتاید بهدلیل مکانیسم اثر دوگانه، در کاهش وزن موثرتر است و برخی بیماران آن را راحتتر تحمل میکنند. همچنین اسپارتینا بهدلیل تولید داخلی، از خدمات پشتیبانی و آموزش رایگان بهرهمند است.
- دسترسی، هزینه تقریبی و خدمات پشتیبانی
در ایران، درحالحاضر تنها گزینه قابل دسترس بین این داروها، اسپارتینا است. اوزمپیک و وگووی هنوز وارد نشدهاند یا بسیار کمیاب و گران هستند. لذا اگر پزشک مصرف تیرزپاتاید را صلاح بداند، نسخه داخلی آن (اسپارتینا) منطقیترین گزینه است. در کشورهای دیگر که همه گزینهها موجود است، پزشکان براساس وضعیت فرد، هزینه و پوشش بیمه تصمیم میگیرند. برخی بیماران ممکن است بهدلیل عدم تحمل عوارض، داروی دیگری را انتخاب کنند؛ یا اگر کاهش وزن کمتری لازم دارند، داروهای با اثربخشی کمتر مانند لیراگلوتاید کافی باشد.
چک لیست قبل از شروع درمان با اسپارتینا
- ارزیابی پزشکی، آزمایشها و بررسی داروهای همزمان
1. محاسبه BMI و بررسی سلامت کلی: اگر مبتلا به دیابت نوع 2 هستید، BMI برابر یا بیشتر از ۳۰ یا BMI حداقل ۲۷ همراه با بیماریهای مرتبط دارید یا از آپنه انسدادی حین خواب رنج میبرید، کاندید مصرف اسپارتینا هستید. پزشک قد، وزن، فشارخون و سابقه پزشکی شما را بررسی میکند.
2. آزمایشهای خون و تصویربرداری: پیش از شروع، آزمایش قند خون ناشتا، HbA1c، عملکرد کلیه و کبد و درصورت لزوم برخی بررسیهای دیگر انجام میشود. این آزمایشها پس از شروع درمان نیز بهطور دورهای تکرار میشوند تا اثر دارو و عوارض احتمالی کنترل شود.
3. بررسی داروهای مصرفی: فهرستی از تمام داروها، ویتامینها و مکملهایی که مصرف میکنید تهیه و به پزشک ارائه دهید. بهویژه داروهای دیابت (انسولین و سولفونیلاورهها) و قرصهای ضدبارداری اهمیت دارند.
- نکات سبکزندگی برای نتیجه بهتر
- تغذیه سالم: وعدههای کمحجم با تمرکز بر سبزیجات، پروتئینهای کمچرب، میوهها و غلات کامل انتخاب کنید. مصرف غذاهای سرخشده، شیرینی و نوشیدنیهای شیرین را کاهش دهید.
- فعالیت بدنی: حداقل ۱۵۰ دقیقه فعالیت هوازی در هفته بههمراه دو جلسه تمرین قدرتی پیشنهاد میشود. میتوانید با ۱۰ دقیقه پیادهروی شروع کنید و بهتدریج زمان و شدت را افزایش دهید.
- ثبت تغییرات: وزن، دور کمر، فشارخون و میزان فعالیت خود را ثبت کنید تا پیشرفت را مشاهده کنید و انگیزه بگیرید.
- نحوه نگهداری قلم
- دمای مناسب: قلمهای اسپارتینا را در یخچال (دمای ۲–۸ درجه) و دور از نور و حرارت نگه دارید.
- حمل و نقل: در سفر از کیف یخ و یخچال قابل حمل استفاده کنید.
- دور انداختن: سوزنهای استفادهشده و قلم خالی را دور بریزید.
باورهای نادرست رایج در مورد اسپارتینا
- اسپارتینا معجزه میکند و نیازی به رژیم و ورزش ندارم.
واقعیت این است که هیچ دارویی بهتنهایی نمیتواند کاهش وزن پایدار ایجاد کند. اسپارتینا اشتها را کم میکند، اما برای موفقیت باید همچنان رژیم و ورزش را رعایت کنید.
- هرکس اضافهوزن دارد، میتواند از اسپارتینا استفاده کند.
این دارو فقط برای بزرگسالان با چاقی یا اضافهوزن بههمراه بیماریهای مرتبط تجویز میشود. افرادی که BMI کمتر دارند یا مشکل پزشکی خاصی ندارند، نباید از آن استفاده کنند.
- بعد از قطع اسپارتینا وزنم برنمیگردد.
درصورت قطع دارو و عدم رعایت رژیم و فعالیت، ممکن است بخشی از وزن کاهشیافته برگردد. لذا درمان باید بلندمدت باشد و تغییر سبک زندگی ادامه یابد.
- اسپارتینا بدون عارضه است.
هر دارویی عوارضی دارد. تهوع، دلپیچه، یبوست و اسهال از عوارض شایع هستند؛ با اینحال بیشتر افراد میتوانند عوارض را مدیریت کنند و از فواید دارو بهره ببرند.
- اگر وزن کم کنم، میتوانم مصرف دارو را خودسرانه قطع کنم.
قطع ناگهانی اسپارتینا بدون مشورت پزشک ممکن است باعث بازگشت وزن و بیثباتی قند خون شود. رعایت توصیههای پزشک و ادامه رژیم غذایی و ورزش الزامی است.
نکته مهم: این مقاله آموزشی جنبه اطلاعاتی دارد و هرگز جایگزین مشاوره پزشکی نیست. پیش از شروع یا قطع هر دارویی، به پزشک خود یا داروساز مراجعه کنید.
سوالات پرتکرار اسپارتینا
1- چقدر وزن کم میشود و تا چه زمانی ادامه بدهم؟
در مطالعات بالینی، بیماران پس از حدود 1/5 سال مصرف اسپارتینا 15-20% از وزن اولیه خود را از دست دادند. بعضی افراد کاهش وزن بیشتری (تا بیش از 30%) را نیز تجربه کردهاند. درمان معمولاً طولانیمدت است؛ پزشک پس از رسیدن به وزن مطلوب دارو برای حفظ اثرات درمانی ادامه داده میشود.. یادگیری یک سبک زندگی سالم برای حفظ نتیجه ضروری است.
2- اگر یک دوز را فراموش کردم، چه کنم؟
اگر حداکثر چهار روز از زمان مقرر گذشته است، به محض یادآوری تزریق کنید. اگر بیش از چهار روز گذشته، آن دوز را حذف کنید و تزریق بعدی را طبق برنامه معمول انجام دهید. هرگز دو دوز را در فاصله کمتر از سه روز تزریق نکنید و درصورت تردید، با پزشک تماس بگیرید.
3- آیا آمپول اسپارتینا برای افراد غیردیابتی مجاز است؟
بله؛ اسپارتینا علاوهبر کنترل دیابت نوع ۲، برای کاهش وزن در بزرگسالان دچار چاقی یا دارای اضافهوزن همراه با بیماریهای مرتبط تجویز میشود. حتی اگر دیابت ندارید، اما BMI شما بیشتر ۳۰ است و مشکلاتی مانند فشارخون یا کبد چرب دارید، پزشک میتواند اسپارتینا را بهعنوان ابزار کمکی پیشنهاد دهد. بااینحال توصیه میشود افراد صرفاً دارای اضافهوزن خفیف یا BMI کمتر از ۲۷ از روشهای غیردارویی (رژیم و ورزش) استفاده کنند. این دارو همچنین برای درمان آپنه انسدادی حین خواب در افراد دچار چاقی نیز استفاده میشود.
4- آیا اسپارتینا میتواند جایگزین انسولین شود؟
خیر؛ اسپارتینا برای درمان دیابت نوع ۱ تأیید نشده است و نمیتواند جایگزین انسولین شود. در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ ممکن است نیاز به انسولین را کاهش دهد، اما معمولاً همراه با سایر داروها تجویز میشود. هرگونه تغییر در داروهای دیابت باید با نظر پزشک انجام شود.
5- آیا اسپارتینا اعتیادآور است؟
خیر؛ تیرزپاتاید وابستگی یا اعتیاد ایجاد نمیکند. اما چون کاهش وزن و کنترل قند خون حاصل از آن بهتدریج اتفاق میافتد، قطع ناگهانی دارو ممکن است باعث برگشت نتایج شود. بنابراین، مصرف دارو باید تحت نظر پزشک کاهش یابد و تغییر سبک زندگی بهطور دائم حفظ شود.
سخن پایانی
اسپارتینا (تیرزپاتاید)، نسل جدید داروهای تزریقی، تحولی بزرگ در مدیریت وزن و کنترل دیابت نوع ۲ ایجاد کرده است. این دارو با اثربخشی بینظیر، قادر است تا بیش از ۲۱ درصد از وزن بدن را کاهش دهد؛ نتیجهای که آن را در سطح جراحیهای چاقی قرار میدهد. اسپارتینا ابزاری قدرتمند است که برای دستیابی به نتایج پایدار، باید حتماً تحت نظر پزشک و همراه با سبک زندگی سالم به کار رود.
